Program Ramowy Unii Europejskiej Horyzont Europa jest największym w historii Unii programem w zakresie badań naukowych i innowacji. W ciągu 7 lat (2021–2027) na nowatorskie badania i innowacyjne rozwiązania przeznaczone zostanie łącznie 95,5 mld euro.
Struktura programu Horyzont Europa została oparta na trzech zasadniczych, wzajemnie wspierających się filarach:
Filar I: Doskonała baza naukowa (Excellent science)
Pierwszy filar programu Horyzont Europa – Doskonała baza naukowa – ma na celu wzmocnienie jakości bazy naukowej Unii i podniesienie konkurencyjności badań naukowych i innowacji Unii Europejskiej w skali globalnej.
Składa się z następujących celów szczegółowych:
Filar II: Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa (Global challenges & European industrial competitiveness)
Drugim filarem programu Horyzont Europa są badania oparte na współpracy w zakresie wyzwań społecznych, przed którymi stoi Europa, oraz wzmacnianie potencjału technologicznego i przemysłowego poprzez tematyczne grupy polityk (klastry) dotyczące całego spektrum globalnych wyzwań.
Drugi filar obejmuje następujące klastry:
Działania w klastrach wzmocni doradztwo naukowe, wsparcie techniczne i specjalne badania prowadzone przez Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research Centre – JRC), służbę naukową Komisji Europejskiej.
Filar III: Innowacyjna Europa
Europa musi wykorzystać swoją naukę, innowacyjne MŚP i start-upy, aby konkurować na światowych rynkach coraz bardziej definiowanych przez nowe technologie. Właśnie dlatego Komisja Europejska wprowadziła jak trzeci filar, na którym opiera się program Horyzont Europa nową inicjatywę: Europejską Radę ds. Innowacji (EIC). Zadaniem EIC jest wsparcie dla powstających i przełomowych innowacji w rozpoczynających działalność oraz małych i średnich przedsiębiorstwach, a także w spółkach o średniej kapitalizacji. Działalność ta będzie uzupełnieniem prac Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Ponadto dzięki nawiązywaniu kontaktów z regionalnymi i krajowymi innowatorami zostaną wzmocnione europejskie ekosystemy innowacji.
Wszystkie wymienione wyżej filary są uzupełniane przez dodatkowe 2 komponenty:
- Szersze uczestnictwo i wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej
Program Horyzont Europa będzie zachęcał do większego uczestnictwa, zmniejszał lukę w zakresie badań naukowych i innowacji oraz wzmacniał Europejską Przestrzeń Badawczą za pomocą komponentu Szersze uczestnictwo i wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej (Widening participation and strengthening the European Research Area). Dzieli się on na dwa obszary:
- Zapewnianie szerszego uczestnictwa i rozpowszechnianie doskonałości;
- Zreformowanie i usprawnienie europejskiego systemu badań naukowych i innowacji.
Istotą tego komponentu jest pełne wykorzystanie potencjału naukowego Europy oraz zadbanie o to, by korzyści z gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach były szeroko rozpowszechnione we wszystkich krajach naszego kontynentu. Jest to istotne, ponieważ nierównomierny poziom doskonałości naukowej poszczególnych krajów hamuje rozwój Unii Europejskiej na drodze do pozycji światowego lidera w dziedzinie badań i innowacji. Instrumenty finansowe, które Komisja Europejska przewiduje w obszarze Zapewnianie szerszego uczestnictwa i upowszechnianie doskonałości mają za zadanie przeciwdziałać dalszemu pogłębianiu się tych nierówności.
Więcej informacji na temat tego obszaru znajduje się tutaj.
- Działania Wspólnego Centrum Badawczego (JRC)
Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research Centre) jest zapleczem badawczo-naukowym Komisji Europejskiej, które powstało w 1957 r. Misją JRC jest wspieranie polityk europejskich poprzez prowadzenie niezależnych badań naukowych w kluczowych dla UE obszarach. Wyniki prowadzonych prac mają bezpośredni wpływ na życie obywateli UE w takich dziedzinach, jak np. zdrowie i zdrowa żywność, ochrona środowiska, bezpieczna energia, czy zrównoważony transport.
Instytuty JRC zlokalizowane w 5 krajach posiadają specjalistyczne laboratoria, unikatową aparaturę badawczą i zatrudniają ok. 3 000 specjalistów z różnych dziedzin i krajów. Centrum współpracuje z różnymi organizacjami na świecie, których naukowcy mają dostęp do infrastruktury badawczej JRC poprzez podpisywane porozumienia o współpracy. JRC jest również aktywne we wspieraniu rozwoju kariery naukowców poprzez prowadzone szkolenia i warsztaty, czy możliwość uczestniczenia w stażach i praktykach skierowanych do osób rozpoczynających swoją ścieżkę badawczą.
Więcej informacji na temat tego obszaru znajduje się tutaj.
Program Horyzont Europa będzie promować doskonałość i zapewniać cenne wsparcie najlepszym naukowcom i innowatorom, stymulując tym samym przemiany systemowe konieczne do zapewnienia, by Europa była ekologiczna, zdrowa i odporna.
Będzie stymulować doskonałość naukową za pośrednictwem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC), tak by umożliwić wybitnym naukowcom poszerzanie granic nauki i wiedzy, co pomoże sprostać wyzwaniom gospodarczym i społecznym, przed którymi stoi Europa.
Stypendia i wymiany w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie (MSCA) pomogą najbardziej utalentowanym młodym naukowcom poszerzać wiedzę i umiejętności, a Europa skorzysta z doradztwa naukowego, wsparcia technicznego i specjalnych badań prowadzonych przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC), służbę naukową Komisji Europejskiej.
Klastry, czyli wyzwania globalne
Horyzont Europa będzie również wspierać badania oparte na współpracy w zakresie wyzwań społecznych, przed którymi stoi Europa, oraz wzmacniać potencjał technologiczny i przemysłowy poprzez tematyczne grupy polityk (klastry) dotyczące całego spektrum globalnych wyzwań. Na przykład za sprawą klastrów „Klimat, energia i mobilność” oraz „Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna” zwiększona zostanie skala badań i innowacji w dziedzinach związanych z klimatem, a przedsiębiorstwa europejskie otrzymają dostęp do potrzebnych im technologii i danych. W tym drugim przypadku nacisk zostanie położony na badania kwantowe, co poprawi pozycję Europy jako lidera w dziedzinie nauki i zwiększy doskonałość w dziedzinie technologii kwantowych.
Klaster „Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne” został wzmocniony w celu zagwarantowania większego wsparcia dla badań naukowych i innowacji w sektorach kultury i kreatywnym poprzez tworzenie przestrzeni współpracy w zakresie dziedzictwa kulturowego oraz sztuki i nauk humanistycznych. Klaster „Zdrowie” pozwoli zająć się takimi wyzwaniami jak pandemia koronawirusa, rozszerzenie badań klinicznych, innowacyjne środki ochronne, wirusologia, szczepionki, leczenie i diagnostyka oraz przekładanie wyników badań na instrumenty polityki zdrowia publicznego.
Rozwój potencjału badawczego
Ponieważ wiedza nie ma granic terytorialnych, program Horyzont Europa będzie również zachęcał do większego uczestnictwa, zmniejszał lukę w zakresie badań naukowych i innowacji oraz wzmacniał Europejską Przestrzeń Badawczą (ERA). Za pomocą szerokiego wachlarza środków będzie wspierał kraje osiągające gorsze wyniki w zakresie badań naukowych i innowacji, a także stymulował tworzenie centrów doskonałości, poprawę ich możliwości i nawiązywanie powiązań opartych na współpracy.
Ponadto Horyzont Europa wprowadza nowe inicjatywy, takie jak Europejska Rada ds. Innowacji (EIC). Zadaniem EIC jest wsparcie dla powstających i przełomowych innowacji w rozpoczynających działalność oraz małych i średnich przedsiębiorstwach, a także w spółkach o średniej kapitalizacji. Działalność ta będzie uzupełnieniem prac Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Ponadto dzięki nawiązywaniu kontaktów z regionalnymi i krajowymi innowatorami zostaną wzmocnione europejskie ekosystemy innowacji.
Nowym elementem w programie Horyzont Europa są misje UE. Skupiają się one na kwestiach, które mają wpływ na nasze codzienne życie – od walki z rakiem po przystosowanie się do zmian klimatu, mieszkanie w bardziej ekologicznych miastach, ochronę wód i oceanów, czy też zapewnienie zdrowych gleb z myślą o zdrowej żywności, zdrowiu ludzi, o przyrodzie i klimacie.
Drugim elementem, na który położono nacisk w Horyzoncie Europa są partnerstwa europejskie. Obejmując swoim zakresem kluczowe obszary, takie jak energia, transport, bioróżnorodność, zdrowie, żywność oraz obieg zamknięty, usprawnione partnerstwa europejskie będą zachęcać do szerokiego udziału partnerów z sektorów publicznego i prywatnego.
Współpraca i synergia
Jednym z ważnych założeń programu Horyzont Europa jest ścisła współpraca z innymi programami i politykami UE, takimi jak InvestEU, Erasmus+, polityka spójności UE, Cyfrowa Europa (Digital Europe), europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, instrument Łącząc Europę (Connecting Europe Facility – CEF) oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Ma to na celu wspieranie szybszego upowszechniania informacji na szczeblu krajowym i regionalnym oraz wykorzystanie wyników badań naukowych i innowacji, a także poprawę skuteczności samego programu.
